صفر تا صد نصب و نگهداری دودکش ایمن

با سرد شدن هوا، دوباره تیترهای نگران‌کننده روزنامه‌ها و اخبار شروع می‌شود: «قاتل نامرئی جان یک خانواده دیگر را گرفت». در ایران، گاز مونوکسید کربن (CO) شوخی ندارد. چه در یک آپارتمان نوساز زندگی کنید و چه در یک خانه ویلایی قدیمی، اگر از بخاری گازی، پکیج یا آبگرمکن استفاده می‌کنید، جان شما در گرو یک لوله فلزی ساده است. آنچه در این مقاله می‌خوانید مرور کلی استانداردها، نحوه نصب صحیح و چک‌لیست نگهداری دودکش است.

چرا ایمنی دودکش شوخی‌بردار نیست؟

هنگام نصب شاید توجه شما روی خروجی است و به چیز دیگری فکر نکنید. یعنی شاید فکر کنید همین که هوا یک راه خروجی پیدا کند و به بیرون وصل شود، کافی است. اما آمارها چیز دیگری می‌گویند. طبق گزارش‌های جهانی، سالانه هزاران حادثه آتش‌سوزی و مسمومیت فقط به خاطر دودکش‌های غیراستاندارد رخ می‌دهد.

مشکل اصلی دو چیز است:

• بازگشت گاز مونوکسید کربن: اگر مسیر مسدود باشد یا مکش نداشته باشد، گازهای سمی به جای اینکه خارج شوند، به خانه برمی‌گردند. علائم مسمومیت با CO مانند سردرد، سرگیجه، تهوع و خستگی ممکن است با آنفولانزا اشتباه گرفته شوند و غلظت‌های بالای آن می‌تواند کشنده باشد. اکثر حوادث مربوط به دودکش با نگهداری صحیح و رعایت اصول ایمنی کاملاً قابل پیشگیری هستند.
• آتش‌سوزی ناشی از کرئوزوت (Creosote): وقتی چوب یا سوخت ناقص می‌سوزد، ماده‌ای سیاه و چسبناک به نام کرئوزوت در لوله جمع می‌شود. حتی ۳ میلی‌متر از این ماده می‌تواند باعث آتش‌سوزی در دمای بالا شود.

اجزای حیاتی در نصب دودکش

یک سیستم تخلیه دود استاندارد، فقط یک لوله سیمانی یا فلزی نیست. برای اینکه دودکش درست کار کند و گاز کشنده مونوکسید کربن (CO) را به بیرون هدایت کند، باید اجزای زیر به درستی نصب شده باشند:

۱. کلاهک دودکش

اولین خط دفاعی شما در برابر عوامل خارجی، کلاهک است. یک کلاهک دودکش استاندارد (معمولاً مدل‌های H یا پره‌ای) دو وظیفه حیاتی دارد:

جلوگیری از ورود باران، برف و پرندگان به داخل مجرا.

تنظیم مکش و جلوگیری از بازگشت دود به داخل (Downdraft) در روزهای طوفانی. نصب کلاهک غیراستاندارد می‌تواند باعث مسدود شدن مسیر خروج گاز شود.

۲. لایه داخلی

این لایه محافظ، حد فاصل بین آتش و دیوارهای خانه شماست. اگر لایه داخلی ترک بخورد، حرارت می‌تواند به مصالح قابل اشتعال خانه منتقل شده و آتش‌سوزی ایجاد کند.

۳. دریچه بازدید و دمپر

برای کنترل جریان هوا و بازرسی‌های دوره‌ای، وجود دریچه بازدید ضروری است. دمپر باید کاملاً کیپ شود تا در زمانی که شومینه خاموش است، هوای گرم خانه هدر نرود و زمانی که روشن است، مسیر کاملاً باز باشد.

۵ قانون طلایی نصب دودکش

برای اینکه خیالمان راحت باشد، باید این قوانین را مو به مو اجرا کنیم:

۱. قانون شیب منفی ممنوع!

دود و گاز گرم همیشه میل به بالا رفتن دارد. هرگز لوله دودکش را با شیب رو به پایین یا حتی کاملاً افقی نصب نکنید. زاویه لوله‌های افقی باید حداقل کمی رو به بالا باشد تا مکش طبیعی ایجاد شود.

۲. افسانه خطرناک سطل آب

متاسفانه هنوز برخی تصور می‌کنند اگر لوله بخاری را در یک سطل آب قرار دهند، گازها تصفیه می‌شوند! این یک باور غلط و مرگبار است. گاز مونوکسید کربن در آب حل نمی‌شود و مستقیماً وارد فضای اتاق می‌شود. دودکش باید حتماً به هوای آزاد راه داشته باشد.

۳. دودکش مستقل

استفاده از یک دودکش مشترک برای دو وسیله (مثلاً آبگرمکن و هود، یا پکیج و بخاری) ممنوع است. هر دستگاه باید خروجی مستقل خودش را داشته باشد تا اختلال در مکش ایجاد نشود.

۴. عایق‌کاری در فضای سرد

اگر لوله دودکش از فضای سردی مثل بالکن یا حیاط رد می‌شود، حتماً باید عایق‌کاری شود. چرا؟ چون اگر بدنه لوله سرد شود، دود داخل آن سرد و سنگین شده و دیگر بالا نمی‌رود (پدیده معکوس شدن مکش).

۵. انتخاب کلاهک مناسب

اینجا جایی است که خیلی‌ها اشتباه می‌کنند. “کلاهک” فقط یک درپوش نیست؛ موتور مکنده دودکش شماست.

• کلاهک‌های معمولی (تک پایه): این مدل‌ها در برابر بادهای شدید ضعیف عمل می‌کنند و ممکن است باعث پس‌زدن دود به داخل شوند.

• کلاهک اچ (H): پادشاه ایمنی 👑 طبق نظرات کارشناسی و مبحث ۱۷ مقررات ملی ساختمان، کلاهک H (اچ) بهترین گزینه برای بخاری و پکیج است. طراحی آن طوری است که حتی اگر باد شدید بوزد، باعث کور شدن مسیر دود نمی‌شود؛ بلکه باد از داخل پره‌ها عبور کرده و به مکش بیشتر کمک می‌کند.

[مشاهده و خرید انواع کلاهک H استاندارد با ورق ضخیم و گالوانیزه] (لینک به صفحه محصول کلاهک اچ) 

[خرید کلاهک H گالوانیزه استاندارد با ورق ضخیم]

اگر دودکش از پنجره رد شده چکار کنیم؟

در بسیاری از آپارتمان‌های ایرانی که لوله‌کشی توکار ندارند یا تغییرات داده‌اند، ناچاریم لوله را از پنجره یا دیوار بیرون دهیم. این کار اصولاً توصیه نمی‌شود اما اگر مجبور هستید، باید این ۳ شرط را رعایت کنید:

1. رعایت فاصله عمودی: لوله نباید بلافاصله بعد از خروج از پنجره تمام شود! باید حداقل ۱ متر به صورت عمودی (رو به بالا) برود و سپس کلاهک H نصب شود تا مکش ایجاد شود.

2. فاصله از شیشه: لوله داغ نباید مستقیم با شیشه پنجره در تماس باشد (خطر شکستن شیشه بر اثر شوک حرارتی).

3. عایق‌کاری (پشم شیشه): چون لوله در فضای سرد بیرون قرار دارد، بدنه آن سرد می‌شود و دود بالا نمی‌رود. حتماً باید تمام قسمت‌های لوله که در بیرون ساختمان است را با عایق مناسب بپوشانید.

پکیج‌دارها بخوانند: دودکش دوجداره چیست؟

در خانه‌های نوساز که از پکیج دیواری استفاده می‌کنند، معمولاً از دودکش دوجداره استفاده می‌شود.

• نحوه کار: این دودکش‌ها دو لایه دارند؛ از لوله مرکزی دود خارج می‌شود و از لایه بیرونی، اکسیژن تازه از بیرون به داخل دستگاه مکیده می‌شود.

• نکته ایمنی: هرگز دودکش دوجداره پکیج را دستکاری نکنید، طول آن را با لوله معمولی اضافه نکنید و مراقب باشید که قسمت خروجی آن در بالکن، کاملاً در فضای آزاد باشد و جلوی آن با وسایل انباری مسدود نشده باشد.

چک‌لیست عیب‌یابی: از کجا بفهمیم دودکش مشکل دارد؟

برای اینکه شب‌ها با خیال راحت بخوابید، این موارد را چک کنید:

1. رنگ شعله: شعله بخاری باید همیشه آبی بسوزد. زرد یا نارنجی سوختن یعنی اکسیژن کم است یا سوختن ناقص انجام می‌شود.

2. اتصالات: محل اتصال لوله‌ها به هم و به دیوار را چک کنید که لق نباشد.

3. دریچه تامین هوا: در خانه‌هایی که پنجره دوجداره دارند و درزها کاملاً کیپ است، بخاری اکسیژن کم می‌آورد. حتماً یک دریچه کوچک (دریچه تامین هوا) باید باز باشد یا گوشه پنجره کمی باز بماند.

4. تست مکش: یک کبریت روشن کنید و نزدیک دهانه ورودی دودکش (جایی که لوله به دیوار می‌رود) بگیرید. شعله کبریت باید به سمت داخل لوله کشیده شود.

سخن آخر

زمستان فصل دورهمی‌های گرم ایرانی است. نگذارید یک سهل‌انگاری ساده، این گرما را به خطر بیندازد. ما در گروه صنعتی اورانوس با تولید انواع کلاهک‌های H استاندارد، لوله‌های رابط و دریچه‌های تهویه، متعهد هستیم که هوای خانه شما، پاک و ایمن باقی بماند. اگر در مورد سایز کلاهک مناسب برای لوله بخاری یا پکیج خود سوالی دارید، همین حالا با کارشناسان ما تماس بگیرید.